کمای دیابتی یکی از اختلالات مربوط به سطح گلوکز خون است که میتواند زندگی و سلامت فرد را تهدید کند و موجب بیهوشی شود. در صورتی که شخص مبتلا به دیابت با هیپرگلیسمی (قند خون بالا) یا هیپوگلیسمی (قند خون پایین) مواجه شود، میتواند به شکل خطرناکی منجر به کمای دیابتی شود. این مسئله بسیار جدی است و در صورتی که به موقع درمان نشود، میتواند منجر به مرگ نیز بشود.
نام و عوارض کمای دیابتی ممکن است در اولین نگاه ترسناک باشد اما با انجام اقداماتی به سادگی میتوان از آن پیشگیری کرد. بنابراین شناخت عوامل زمینه ساز برای این مشکل و اجتناب از آنها نگرانی شما را به کلی از بابت کمای قندی کاهش میدهد.
آنچه در این مقاله میخوانید ...
کمای دیابتی چیست؟
کمای دیابتی یا (diabetic coma) به حالتی گفته میشود که در صورت عدم کنترل سطح قند خون برای فرد ایجاد میشود. در این حالت فرد بیهوش میشود و با این وجود که زنده است نمیتواند واکنشی در برابر اتفاقات، صداها و تحکات اطراف خود نشان دهد. در این صورت بهتر است اشخاص دیابتی تمرکز خاصی بر سطح قند خونشان داشته باشد که به طور خطرناک با افزایش یا کاهش آن مواجه نشوند. در ادامه این مقاله به بررسی انواع مختلف بروز این نوع از کما، عوارض، نحوه پیشگیری و درمان خواهیم پرداخت.
علل ناشی از کمای دیابتی
این نوع از کما به طور معمول در اثر سطح بسیار بالا یا پایین گلوکز خون ایجاد میشود. این حالت در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ شایع‌تر است. در صورتی که علائم زیر را در وضعیت بدنی خود مشاهده میکنید احتمال بالاتری برای بروز این مشکل برای شما وجود دارد:
- زمانی که سطح قند خون ۲۵۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا کمتر از ۶۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد
- میزان غلظت خون بیش از سطح معمول و استاندارد باشد
- زمانی که بدن از اسیدهای چرب به جای گلوکز برای سوخت و ساز بدن استفاده نماید.
علائم و نشانه‌های زمینه ساز کمای دیابتی
وارد شدن به مرحله کما برای افراد دیابتی میتواند در چندین صورت ایجاد شود. که در ادامه به بررسی انواع و شایع ترین علائم هر یک از آنها خواهیم پرداخت.
قند خون بالا (هیپرگلیسمی)
هیپرگلیسمی به زمانی گفته میشود که میزان قند خون بالای ۱۰۰ تا ۱۲۶ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد. اگر سطح گلوکزخون بیش از حد معمول باشد، ممکن است با همچین علائمی مواجه شوید که بهتر است با مشاهده آنها به سرعت تست قند گرفته و جهت کنترل آن بر اساس دستور العمل‌های داده شده اقدام نمایید.
- تکرر ادرار
- احساس کردن بوی میوه
- دل درد
- تنگی نفس
- افزایش تشنگی
- حالت تهوع و استفراغ
- خشکی دهان
- احساس خستگی یا ضعف
- راه رفتن ناپایدار
- ضعیف شدن نبض
قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
هیپوگلیسمی یا کاهش شدید قند خون به زمانی گفته میشود که میزان گلوکز خون فرد بر اساس آزمایشات کمتر از ۶۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد. علائم و نشانه‌های افت بیش از حد قندخون در افراد دیابتی از جمله موراد زیر میباشد:
- گرسنگی
- حالت تهوع
- تنگی نفس
- ضعف و خستگی
- لرزش‌های عصبی و اضطراب
- سبکی سر و سرگیجه
- ایجاد مشکل در برقراری ارتباط و احساس سردرگمی
- تعریق
کاهش قند خون نیز میتواند در بسیاری از اوقات خطرناک باشد. زمانی که مواد قدی کافی در بدن کم میشود، سوخت مورد نیاز برای فعالیت و سوخت ساز مغز و سایر اندام‌ها به آنها نمیرسد. به همین خاطر پس از بروز علائم در صورتی که فرد نسبت به آنها بی توجه باشد، خطر آفرین است و شخص را وارد کمای دیابتی می‌کند. قند خون پایین میتواند در اثر موارد زیر ایجاد شود:
- نوشیدن بیش از حد نوشیدنی‌های الکلی
- کم غذا خوردن
- ورزش بیش از حد و کنترل نشده در افراد دیابتی
- افزایش خودسرانه دوزهای انسولین و تزریق بیش از حد
عوامل خطر آفرین و منجر به کمای دیابتی چست؟
به طور کل هر فردی که مبتلا به دیابت است بسته به نوع شرایط جسمی میتواند در معرض خطر این نوع از کما در اثر افرایش و کاهش بیش از حد سطح قند خون باشد. در این بین برخی از دلایل و مولفه‌ها میتوانند زمینه ساز خطرهای جدی‌تر باشند. در بخش زیر برخی از عوامل مرتبط با کمای دیابتی را معرفی خواهیم کرد:
- افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ در اثر کتواسیدوز یا هیپوگلیسمی دیابت احتمال بالاتری برای فرو رفتن در این نوع از کما را دارند. بنابراین این اشخاص به طور مداوم نیاز به تزریق دوز مناسبی از انسولین را دارند و بیش از افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ باید مراقب سطح قند خون خود باشند.
- کسانی که به دیابت نوع ۲ و همچنین سندرم هیپراسمولار مبتلا هستند، احتمال بیشتری برای کمای دیابتی دارند.
همچنین برخی اقدامات از جمله موارد زیرنیز میتوانند زمینه این مشکل را بوجود بیاورند:
- عمل جراحی
- ابتلا به سایر بیماری‌ها
- مدیریت ضعیف دیابت
- نوشیدن بیش از حد الکل
- وارد شدن ضربه شدید
- نادیده گرفتن دوزهای انسولین
- وارد شدن شک‌های عصبی
خطرات و عوارض کمای دیابتی
متاسفانه عوارض کمای دیابتی بسیار جدی است. بنابراین یک فرد دیابتی با رعایت نکات کنترلی باید به شدت از وقوع آن جلوگیری نمایدو دستورالعمل‌ها را به خوبی اجرا نماید. با شناخت علائم و نشانه‌های این مشکل میتوان سهم قابل توجهی در کنترل آن داشت. از نتایج و عوارض فرو رفتن به کمای مرتبط با دیابت، وارد شدن آسیب‌های مغزی و مرگ مغزی میباشد.
در صورت ابتلا به دیابت چه زمان باید با دکتر تماس گرفت؟
در صورت مشاهده نشانه‌های گفته شده و قرار گرفتن در این شرایط میتوانید با انجام اقدامات زیر شرایط را مدیریت کرده و مراقبت های پزشکی را انجام دهید. با مشاهده این علائم لازم است که با پزشک تماس گرفته و سریعا به مرکز درمانی مراجعه نمایید:
- در صورتی که قند شما به طور نامعلومی به طور متوالی بعد از چند سری تست بالای ۳۰۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد.
- اگر فرد مبتلا به دیابت گیج است و دچار افت قند خون شده است. باید مواد قندی به او برسانید تا سریعا قند خون را افزایش دهید در این صورت احتمال فرو رفتن فرد به کمای دیابتی وجود دارد.
- در صورت وخامت حال و خطر خفگی از دادن خوراکی و نوشیدنی پرهیز نمایید.
- اگر فرد بیهوش شده است او را به سمت خود بچرخانید تا از انسداد تنفسی جلوگیری نمایید.
- در زمان تماس با اورژانس به این مسئله اشاره کنید که فرد مبتلا به دیابت است و شرایط او را شرح دهید.
در صورتی که فرد مبتلا به دیابت و علائم اختلالات شدید قند خون را به مراکز درمانی منتقل کنند، با انجام آزمایشات فیزیکی سطح گلوکز خون، کتون‌ها و سایر مولفه‌ها کلیدی خون را تعیین کرده و اقدامات لازم را انجام میدهند. به این صورت خطر برطرف خواهد شد و جای نگرانی وجود ندارد.
نحوه درمان کما بر اثر دیابت
فرد مبتلا به دیابت و با خطر فرو رفتن به کما باید هرچه سریع‌تر درمان شود. در غیر این صورت آسیب‌های وارد شده به مغز میتواند جبران ناپذیر باشد. در صورتی که قند خون بسیار بالاتر از حد نرمال باشد، تزریغات مایعات داخل ورید، مکمل‌های فسفات، سدیم و پتاسیم تجویز میشود تا دوز مشخصی از انسولین تزریق میگردد.
اگر قند خون بسیار پایین‌تر از سطح طبیعی باشد، گلوکاگون (هورمون مربوط به افزایش قند خون)، مایعات داخل وریدی محلول دکستروز ۵۰ درصد تجویز میشود.
کلام آخر
در این محتوا سعی کردیم با بررسی کامل علائم و نحوه کنترل کمای دیابتی به شما برای پیشگیری از آن کمک کنیم. ممکن است که نام و نتایج آن برای افراد ترسناک باشد اما پیشگیری از آن با کنترل مداوام تغذیه، داشتن ورزش مناسب و استفاده از داروهای تجویز شده بسیار آسان است. با رعایت نکات توصیه شده برای بیماران دیابتی و کنترلمیزان قند خون در محدوده امن به سادگی میتوان از بروز چنین مشکلی جلوگیری کرد.
امیدوارم از این مقاله استفاده برده باشید. لطفا نظرات و تجربیاتتان را با ما به اشتراک بگذارید. پیشنهاد میکنم از بخش تجهیزات پزشکی و کنترل دیابت سایت ما بازدید نمایید و سایر محتواها را از بخش مقالات و تازه‌های پزشکی پیگیری نمایید.
منابع:
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/16628-diabetic-coma
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/diabetic-coma/symptoms-causes/syc-20371475
