تغذیه افراد تحت شیمی درمانی همواره یکی از مسائل بسیار مهم در بهبود روند درمان و حتی پیشگیری از این مشکل میباشد. بنابراین پزشکان همیشه رعایت تغذیه بیماران سرطانی را در اولویت خود قرار میدهند تا بتوانند با مدیریت تغذیه به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه‌ی تغذیه افراد تحت شیمی درمانی و تغذیه بیماران سرطانی با تیم تولید محتوای انجمن توسعه سلامت مهر پارسی همراه باشید.
آنچه در این مقاله میخوانید ...
سرطان چیست؟
قبل از بررسی تغذیه افراد تحت شیمی درمانی، بهتر است با چیستی بیماری سرطان و لزوم شیمی درمانی برای درمان سرطان آشنا شویم. سرطان یک گروهی از بیماری است که در آن رشد غیرطبیعی سلول‍هایی ددیه میشود که ذاتا تغییر یافته هستند و این سلول‌ها میتوانند به سایر بافت‌ها انتشار پیدا کنند و به بافت‌های سالم حمله کنند. وقتی سلولی سرطانی میشود، عملکرد طبیعی و رشد و ساختار خود را از دست میدهد و دچار ایراد میشود.
نیاز‍‌‌های تغذیه بیماران سرطانی چیست؟
متخصصان بین تغذیه بیماران سرطانی و روند درمان بیماران سرطانی، بر ارتباط مستقیم معتقد هستند. تغذیه بیماران سرطانی باید غنی باشد و منع مصرف مواد مفید در این تغذیه وجود ندارد. تغذیه بیماران سرطانی باید سرشار از سبزیجات، میوه و پروتئین باشد.
همراه این بیماران باید وعده‌های غذایی با در نظر گرفتن سطح اشتهای بیمار برای فرد تدارک ببینند. قطعا درمان و روند درمان در این بیماری میتواند اشتهای بیماران را تحت تاثیر قرار دهد پس در نتیجه در نظر داشتن یک برنامه صحیح غذایی میتواند روند بهبودی را تسریع ببخشد.
مزایای داشتن تغذیه مناسب در طول درمان سرطان
زمانی که تحت درمان‌های شیمی درمانی قرار میگیرید، نکات تغذیه بیماران سرطانی میتوانند برای شما متفاوت باشند. در این زمان ممکن است درگیر عوارض مختلفی از این بیماری شوید که غذا خوردن را برای شما سخت میکنند. اما این مسئله بیش از پیش اهمیت پیدا میکند و لازم است تا مواد مغذی بیشتری را به بدن خود برسانید.
تغذیه بیماران سرطانی در زمان فرایند درمان ممکن است با شرایط معمول متفاوت باشد. به طور مثال در حالت عادی به افراد توصیه میشود که برای جلوگیری از اضافه وزن و حفظ شرایط بدنی کمتر از غذاهای پرکالری استفاده کنند؛ اما در زمان شیمی درمانی عموما به دلیل کنترل و حفظ وزن خوردن غذاهایی با پروتئین و کالری بالا توصیه میشود.
بنابراین با شناخت دقیق نوع و مرحله بیماری و همچنین توصیه‌های تغذیه بیماران سرطانی میتوان نتیجه بهتری گرفت و در عین حال به حفظ سلامت کمک کرد. علاوه بر آن رعایت نکات تغذیه به افراد کمک میکند تا عوارض کمتری را متحمل شوند و بهبودی خود را سریع تر بدست بیاورند.
عوارض درمان و مشکلات تغذیه بیماران سرطانی
یبوست
یبوست از عوارض جانبی درمان‌های سرطان مثل شیمی درمانی و پرتودرمان است. ناراحتی در معده و تنبل شدن روده‌ها طبیعی است چون میل افراد تحت شیمی درمانی به غذا کاهش پیدا میکند. پس اگر تغذیه بیماران سرطانی اصولی باشد؛ این مشکل به حداقل میرسد.
خستگی
خستگی در این بیماران طبیعی است در نتیجه فردی که خسته است، نمیتواند به راحتی فعالیت کند. کاهش فعالیت باعث کاهش سوخت و ساز بدن شده و بدنی که سوخت و ساز نکند، میل به غذا خوردن ندارد و دچار کاهش اشتها میشود. پس استفاده از غذاهای سرشار از فیبر میتواند خستگی ناشی از درمان را از بیماران دور کند.
حالت تهوع و استفراغ
بیماران به دلیل احساس حالت تهوع و استفراغ میل به خوردن غذا ندارند و با برگشت غذا به سمت بالا در غذا خوردن و بعد از آن احساس ناراحتی میکنند. حفظ رژیم غذایی متناسب با این احوالات بسیار مهم است در غیر این صورت بیمار از پا میافتد.
نکات تغذیه افراد تحت شیمی درمانی
در این بخش به تغذیه بیماران سرطانی اشاره خواهیم کرد و با معرفی تاثیر هرکدام از آنها به گزینش بهتر خوراکی‌ها کمک میکنیم. تا خودتان بتوانید با شناخت و درنظر گرفتن مواد مقوی و لازم برای بدن، بهترین وعده را آماده کنید.
۱. پروتئین‌ها:
پروتئین یکی از مواد ضروری جهت بازسازی و ترمیم بافت بدن بشمار می‌آید. بنابراین برای حفظ سیستم ایمنی بدن لازم است که حتما میزان مشخصی از پروتئین در تغذیه بیماران سرطانی در نظر گرفته شود.این مسئله میتواند در سوخت و ساز و مقاومت بدن در برابر عفونت نیز موثر باشد. افراد مبتلا به سرطان و یا در حال شیمی درمانی عموما بیش از افراد عادی به پروتئین نیاز دارند و لازم است که این ماده غذایی حتما از طریق وعده‌های غذایی مختلف به بدن رسانده شود.
منابع پروتئین به صورت حیوانی یا گیاهی در دسترس هستند و میتوان آنها را در موادی همچون ماهی، تخم مرغ، مرغ، گوشت قرمز، انواع لبنیات هم چرب، کره آجیل، سویا، عدس و مغزیجات یافت.
۲. کربوهیدرات‌ها:
غذاهای داری کربوهیدرات یکی از اصلی‌ترین منابع تامین انرژی بدن هستند. بنابراین با مصرف این مواد انرژی مورد نیاز برای انجام فعالیت‌های روزانه تامین میشود. مصرف بیش از حد کربوهیدرات میتواند یکی از عوامل چاقی و اضافه وزن باشد. اما در تغذیه افراد تحت شیمی درمانی باید حتما مقادیر کافی از این ماده را درنظر گرفت تا از کاهش وزن جلوگیری کرد.
بهترین منابع فراهم کردن کربوهیدرات میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل هستند. این مواد میتوانند علاوه بر کربوهیدرات، فیبر، مواد معدنی و ویتامین مورد نیاز را برای سلامت و تقویت بدنی تامین کنند. به طور مثال نان، سیب زمینی، لوبیا، نخود، ذرت و ماکارونی ارای کربوهیدرات هستند. توصیه میشود منبع کربوهیدرات صرفی را از بین گیاهان درنظر بگیرید تا سایر ویتامین‌ها را به بدن برسانید.
۳. ویتامین‌ها و مواد معدنی:
بدن برای عملکرد مناسب‌تر نیاز به استفاده از انواع موادی دارد که انرژی را به خوبی تامین کند. یکی از این مواد ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند که در انواع میوه‌ها، سبزیجات یافت میشوند. همچنین میتوان آنها را به صورت قرص یا مکمل نیز مصرف کرد. بکار بردن ویتامین‌ها در رژیم غذایی افراد مبتلا به سرطان بسیار اهمیت دارد و باید در زمان قبل از شروع و پساز جلسات درمانی حتما به مقدار کافی تامین شود تابرنامه غذایی متعادل و کافی باشد.
در صورتی که بر اساس آزمایشات کمبود ویتامین دارید، میتوانید با مشورت پزشک از قرص‌های مولتی ویتامین مینریال یا سایر مکمل‌های روزانه استفاده کنید. این نکته را به خاطر داشته باشید که مصرف بیش از حد دوزهای ویتامین خطرناک است و گاها متیواند اثر پرتودرمانی و شیمی درمانی را کاهش دهد.
۴. چربی‌ها:
مصرف چربی‌ها برای تغذیه افراد تحت شیمی درمانی اهمیت بالایی دارد.چربی منبع غنی از انرژی برای بدن است که مصرف به اندازه میتواند سودمند و لازم باشد. بدن با تجزیه چربی‌ها از آن برای ذخیره انرژی و عایق بندی بافت‌های بدن استفاده میکند. بنابراین با استفاده از آن برخی از ویتامین‌ها نیز میتوانند تجزیه و از طریق خون استفاده شوند.
در این بین مهم است که افراد از چربی‌های سالم‌تر به جای چربی‌های اشباع شده استفاده کنند. روغن زیتون، روغن کانولا و یا بادام زمینی میتواند گزینه بسیار خوبی باشد. چربی‌های اشباع شده مانند چربی گوشت، مرغ، لبنیات و روغن پالم میتوانند با افزایش کلسترول احتمال آسیب‌های قلبی را افزایش دهند. بنابراین بهتر است مصرف آن را به حداقل برسانید.
۵. آب:
آب یکی از مواد ضروری در تغذیه افراد تحت شیمی درمانی است. زیرا تمام سلول‌های بدن به آب نیاز دارد و درصورت عدم مصرف به اندازه،سلامت فرد به خطر میافتد. درصورتی که مایعات بدن با اسهال و استفارغ کاهش پیدا کند، جایگزینی آن اهمیت دوچندانی پیدا میکند. مصرف آب از طریق نوشیدن انواع مایعات و یا مواد غذایی داری آب مانند سوپ یا حتی بستنی امکان پذیر است.
۶. گیاهان:
صدها سال است که افراد از گیاهان برای درمان بیماری‌ها و تقویت بدن استفاده میکنند. گیاهان دارویی و طب سنتی میتوانند تاثیر بسیاری در افزایش عملکرد سیستم ایمنی بدن داشته باشد. بنابراین میتوانید با شناخت داروهای گیاهی مناسب و مشورت پزشک از برخی گیاهان استفاده نمایید.
درنظر داشته باشید که مصرف بیش از حد گیاهان دارویی نیز توصیه شده نیست و باید حتما قبل از استفاده هر گیاه، به عدم تداخل دارویی آن با روند درمانی خود توجه نمایید.
قبل از رفتن به شیمی درمانی چه چیزهایی بخوریم؟
به طور کلی توصیه میشود قبل از شروع شیمی درمانی غذاهای سبک و ملایم را استفاده نمایید تا عملکرد بهتری داشته باشید. چند مورد از غذاهای مناسب از جمله موارد زیر میباشد:
- ترکیبی از پنیر به همراه میوه
- تخم مرغ آب پز به همراه نان
- نان با مقداری از کره مغزیجات همچون کره بادام زمینی
- شیر و غلات همانند جوی پرک صبحانه
- استفاده از انواع سوپ‌ها
در طول زمان شیمی درمانی نیز میتوانید وعده‌های کوچک و سبکی به همراه خودتان ببرید تا از ضعف بدنی جلوگیری نماید. استفاده از انواع مغزها یا میوه‌های خشک میتواند ایده بسیار خوبی و جایگزین مناسب‌تری برای کیک یا بیسکوئیت‌ها باشد. انواع آب میوه‌های طبیعی، برش‌هایی از میوه‌های تازه (بجز مواد غذایی اسیدی که باعث تحریک دستگاه گوارش میشود.) ایده‌های خوبی در طول جلسه شیمی درمانی هستند.
بعد از شیمی درمانی و چند روز پس از آن چه موادی بخوریم؟
- بهتر است وعده‌های خود را در حجم کمتری در طول روز تقسیم کنید. به طور مثال به جای ۳ وعده پرحجم ۵ تا ۶ وعده کوچک را مدنظر قرار دهید.
- برای تغذیه افراد تحت شیمی درمانی بهتر است از خوردن غذاهای پرچرب بپرهیزید
- اگر نسبت به بوی غذا حساس شده‌اید، غذاهای سرد را امتحان کنید
- مرتبا آب و مایعات در طول روز بنوشید تا از کم آبی بدن جلوگیری کنید
- میتوانید از مواد و خوراکی‌هایی همچون سوپ، آبگوشت، بستنی، انواع آب میوه همچون سیب، دمنوش‌ها و چای کمرنگ استفاده کنید.
موثرترین مکمل‌ها برای بیماران سرطانی
مکمل ویتامین D
با تحقیقات صورت گرفته، تغذیه بیماران سرطانی باید طوری باشد که ویتامین D این بیماران تامین شود چون اغلب ویتامین D در دوره درمان در خون این افراد کم است. کمبود ویتامین D خودش یک عامل برای بروز سرطان بخصوص سرطان سینه است. بیماران سرطانی میتوانند از قرص‌های مکمل ویتامین D با مشورت پزشک معالج خود، مصرف کنند.
آهن
شیمی درمانی، پرتودرمانی و پیوند مغز استخوان و حتی جراحی در درمان سرطان باعث کم خونی و فقر آهن میشود. این درمان‌ها به سلول‌های مغز استخوان آسیب میرسانند و در نتیجه این سلول‌ها تولید آهن را به درستی انجام نخواهند داد چون مغز استخوان گلبول قرمز را در میزان کافی سنتز نخواهد کرد. پس مصرف قرص‌های مکمل آهن در تغذیه بیماران سرطانی اثرگذار است.
کلام آخر
در این مقاله سعی کردیم به نکات تغذیه افراد تحت شیمی درمانی بپردازیم تا با تغییر و بهبود سبک تغذیه آنها به روند درمانشان کمک کنیم. بدون شک شناخت و رعایت رژیم غذایی افراد مبتلا به سرطان یکی از مهم ترین مسائل در سلامت این دسته از افراد بشمار می‌آید و میتواند تاثیرگذاری بالایی داشته باشد.
امیدواریم از این محتوا استفاده برده باشید. لطفا نظرات و تجربیاتان را با ما به اشتراک بگذارید. پیشنهاد میکنم از بخش تجهیزات پزشکی و کنترل دیابت سایت ما بازدید نمایید و سایر محتواها را از بخش مقالات و تازه‌های پزشکی پیگیری نمایید.
منابع:
https://www.cancer.org/treatment/survivorship-during-and-after-treatment/coping/nutrition/benefits.html
