دیابت بی مزه (diabetes insipidus) که گاها به عنوان دیابت آبی نیز شناخته میشود، یکی از اختلالات مربوط به عدم تعادل مایعات در بدن فرد میباشد. در این صورت فرد به طور مداوم احساس تشنگی میکند، حتی با وجود اینکه مقدار زیادی آب نوشیده باشد. در این محتوا بیشتر به بررسی علائم دیابت بی مزه، نحوه تشخیص آن و همچنین روش‌های درمان و کنترل آن خواهیم پرداخت.
آنچه در این مقاله میخوانید ...
دیابت بی مزه چیست؟
دیابت بی مزه نوعی اختلال کمتر شایع محسوب میشود که در آن فرد دچار تکرر ادرار و احساس تشنگی غیر طبیعی میشود. این مسئله به سایر انواع دیابت از جمله دیابت نوع ۱، ۲ ، دیابت شیرین یا دیابت بارداری ارتباطی ندارد. اگرچه برخی از علائم در تمامی آنها مشابه و یکسان است. با اینکه دیابت بی‌مزه به عنوان دیابت نام گذاری شده است اما ارتباطی با میزان گلوکز خون ندارد و از طریق تست قند خون نیز قابل شناسایی نیست.
به طور کلی از هر ۲۵۰۰۰ نفر یک نفر دچار این مشکل میشوند. با اینکه بزرگسالان بیشتر در معرض ابتلا به آن هستند اما محدوده سنی خاصی را نمیتوان برای آن درنظر گرفت. این مسئله حتی میتواند در دوران بارداری نیز رخ دهد که البته بسیار نادر میباشد.
دلیل ایجاد اختلال دیابت بی‌مزه
این مسئله به دلیل نوعی از اختلال هورمونی به نام وازوپرسین (VAP) ایجاد میشود. این هورمون که نقش کلیدی در تنظیم میزان مایعات در بدن دارد، بوسیله سلول‌های عصبی هیپوتالاموس ساخته میشود. هورمون وازوپرسین یا VAP از هیپوتالاموس به غذه هیپوفیز منتقل میشود و در همان جا ذخیره می‌گردد. غده هیپوفیز نیز زمانی که سطح آب بدن کاهش پیدا میکند این هورمون را ترشح میکند تا فرد احساس تشنگی کند.
در افراد مبتلا به دیابت بی مزه، هومون AVP تولید نمیشود. و کلیه‌ها در اثر بوجود آمدن احساس تشنگی و نوشیدن آب زیاد قادر به غلطی کردن ادرار نیستندو در نتیجه مقدار بسیار زیادی از آب بدن خارج میشود. در مواردی دیده شده ه با وجود تولید هومون AVP، کلیه‌ها واکنشی نسبت به آن نشان نمیدهند و نوع جدی از این اختلال تحت عنوان دیابت بی مزه نفروژنیک ایجاد میشود.
بررسی علائم دیابت بی مزه
به طور کلی این نوع از دیابت را میتوان با استفاده از چندین نشانه شاخص تشخیص داد:
- احساس عطش و تشنگی شدید
- نیاز به بیدار شدن مکرر در طول شب برای ادرار
- تمایل به نوشیدن مایعات سرد
- ادرار زیاد و کمرنگ
بر اساس مطالعات نوشیدن آب در این زمان به قدری افزایش پیدا میکند که فرد ممکن است تا ۲۰ لیتر در روز تولید ادرار داشته باشد. این در حالی است که یک فرد بالغ معمولی به طور متوسط حدود ۱ تا ۲ لیتر ادرار میکند.
علائم دیابت بی مزه در کودکان یا نوزادان از جمله موارد زیر میباشد:
- شب ادراری
- تب
- تاخیر در رشد
- کاهش وزن
- مشکل در خواب
- یبوست
- استفراغ
بنابراین لازم است تا با مشاهده این علائم هوشیارانه‌تر برای درمان و مراجعه به پزشک اقدام نمود.
انواع مختلف این نوع از دیابت
معمولا ۲ از اختلال دیابت بی‌مزه وجود دارد که شامل دیابت بی‌مزه جمجمه‌ای و نفروژنیک میباشد.
در نوع جمجمه‌ای دیابت، هورمون AVP به قدر کافی برای تنظیم و تولید ادرار ترشح نمیشود که این نوع در بین افراد شایع‌تر است. این مسئله میتواند به دلیل آسیب هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز بوجود بیاید. به طور مثال در صورتی که فرد دچار عفونت پس از عمل جراحی، آسیب‌های ناحیه سر یا تومور مغزی شود میتوان احتمال ابتلا به این اختلال را درنظر گرفت. در برخی موارد نیز نمیتوان با آزمایشات متوجه علت کاهش یا توقف تولید VAP شد.
دیابت بی مزه نفروژنیک زمانی رخ میدهد که علی رقم وجود AVP کافی در بدن، کلیه‌ها قادر به پاسخگویی و نشان دادن واکنش به آن نباشند. بنابراین این مسئله مربوط به آسیب‌های کلیه است و به صورت ارثی قابل انتقال است. برخی از مواد دارویی خاص مانند لیتیوم میتوانند باعث بروز این نوع از دیابت در بدن فرد مصرف کننده شوند.
روش‌های کنترل و درمان دیابت بی مزه
در مواد خفیف این نوع از اختلال عموما تجویزی برای درمان نمیشود. به طور مثال نوع جمجمه‌ای این نوع از دیابت در صورتی که خفیف باشد و اختلال چندانی در زندگی فرد ایجاد نکند، نیازی به درمان ندارد. تنها اقدام لازم نوشیدن آب کافی برای تامین و جبران آب از دست رفته است. در صورتی که این مسئله به شکل شدیدتری ظاهر شود میتوان از دارویی با نام “دسموپرسین” برای افزایش ترشح هومون AVP استفاده نمود.
برای کنترل و درمان دیابت بی مزه نفروژنیک از داروهایی با عنوان “دیورتیک‌های تیازیدی” استفاده میشود تا از این طریق بتوان تولید ادرار توسط کلیه را کاهش داد.
عوامل خطر و قابل توجه
دیابت نفروژنیک که بر اثر وراثت و مدت کوتاهی پس از تولد مشخص میشود، به طور دائمی کلیه‌ها را برای تولید ادرار بیشتر تحریک میکند. بنابراین فرد ممکن است دچار کم آبی و عوارض آن شود برخی از متداول‌ترین نشانه‌های کم آبی در بدن فرد؛ خشکی دهان، خستگی، خشکی پوست و احساس عطش میباشد.
در نتیجه این فرآیند، تعادل مواد معدنی خون همانند سدیم و پتاسیم نیز برهم میخورد و فرد متوجه پیامدهای آن نیز خواهد شد. نوع ژنیتیکی این اختلال در مردان شایع‌تر است اما زنان نیز میتوانند این مسئله را از طریق ژن خود به فرزندان منتقل کنند.
کلام آخر
در این محتوا سعی کردیم تا با بررسی علائم دیابت بی مزه، نحوه درمان و انواع آن به شما در شناخت بهتر این اختلال کمک کنیم. با اینکه این بیماری را نمیتوان جزء بیماری‌های شایع معرفی کرد اما شناخت نشانه و علائم آن بسیار حائز اهمیت است. زیرا هر فرد در صورت مشاهده نشانه‌هایی از جمله تکرر ادرار و احساس عطش غیر طبیعی لازم است با مراجعه به پزشک و شروع درمان، این اختلال را کنترل نماید.
این اختلال میتواند شباهت‌هایی با علائم و نشانه‌های دیابت شیرین داشته باشد؛بنابراین بهتر است درباره آن نیز مطالعه کنید.
امیدواریم از این محتوا استفاده برده باشید. لطفا نظرات و تجربیاتتان را درباره این مشکل با ما به اشتراک بگذارید.
پیشنهاد میکنم از بخش تجهیزات پزشکی و کنترل دیابت سایت ما بازدید نمایید و سایر محتواها را از بخش مقالات و تازه‌های پزشکی پیگیری نمایید.
منابع:
https://www.nhs.uk/conditions/diabetes-insipidus/
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/diabetes-insipidus/symptoms-causes/syc-20351269
