هیپوگلیسمی دیابتی یکی از مسائلی است که ممکن است افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ و گاها ۱ به آن دچار شوند. در این وضعیت سطح قند خون (گلوکز) کاهش پیدا میکند و کمتر از سطح نرمال و توصیه شده میشود. از آنجایی که گلوکز منبع اصلی تامین انرژی بدن است، وجود آن نیز بسیار لازم و ضروری است. در نتیجه کاهش و افت آن میتواند عوارضی را برای فرد به همراه داشته باشد.
در این محتوا به بررسی علائم هیپوگلیسمی، نحوه کنترل و دلایل ایجاد آن خواهیم پرداخت.
آنچه در این مقاله میخوانید ...
هیپوگلیسمی دیابتی چیست؟
هیپوگلیسمی به زمانی گفته میشود که درصد گلوکز خون فرد از سطح استاندارد و نرمال کمتر باشد. این مسئله برخلاف بحث هایپوگلیسمی است که در اثر افزایش بیش از حد میزان قند خون میباشد.
زمانی که فرد غذا میخورد، با رساندن مواد مغزی به بدن باعث میشود تا گلوکز تجزیه شود و به عنوان یک منبع انرژی مورد استفاده قرار بگیرد. این میزان از قند با ترشح هورمون انسولین بوسیله لوزالمعده، جذب سلول‌ها میشود.
در نتیجه سوخت و ساز ممکن میشود. در صورتی به دلایلی مواد قندی کافی به بدن فرد نرسد عوارض مختلفی بوجود در بدن فرد ایجاد میشود. به این حالت هیپوگلیسمی دیابتی گفته میشود.
معرفی علائم کاهش سطح قند خون
پایین آمدن میزان قند خون میتواند اثرات مختلفی بر روی افراد داشته باشد. بنابراین شما پس از مدتی با شناخت درست علائم و نشانه‌ها میتوانید متوجه شوید که قند خون شما بالا یا پایین است. در این بخش به برخی از علائم اولیه هیپوگلیسمی اشاره خواهیم کرد:
- احساس خستگی
- گرسنگی شدید
- سوزش و سوزن سوزن لب‌ها
- تعریق
- تغییرات سریع خلق و خو و دمدمی شدن
- تپش قلب
- رنگ پریدگی
- ضعف و سرگیجه
- تاری دید
- احساس خواب آلودگی
- غش و از حال رفتگی
در مواردی هیپوگلیسمی ممکن است باعث از دست دادن هوشیاری، تشنج و یا حتی کمای دیابتی شود.
دلایل و علت‌های ایجاد هیپوگلیسمی
همانطور که شاره کردیم هیپوگلیسمی دیابتی ناشی از افت میزان قند خون است. شایع‌ترین علت‌های ایجاد آن عوارض جانبی داروها، تغییر خودسرانه دوز داروها، فشارهای عصبی و اضطراب است. در ادامه به صورت کامل‌تر به بررسی دلایل هیپوگلیسمی خواهیم پرداخت.
۱. عوامل تغذیه‌ای
نخوردن غذا و نرساندن مواد مغذی کافی به بدن برای مدت زمان طولانی میتواند باعث شود تا میزان قند خون کاهش پیدا کند. حذف و به تاخیر انداختن وعده‌های غذایی برای افراد دیابتی به هیچ عنوان توصیه نمیشود. بنابراین لازم است تا این افراد با شناخت رژیم غذایی مناسب برای افراد دیابتی وعده‌های کافی را مصرف کنند و از میان وعده‌های مناسب نیز استفاده نمایند.
نخوردن مقدار کافی کربوهیدرات در وعده‌های غذایی نیز میتواند عامل ایجاد هیپوگلیسمی دیابتی باشد. این تصور که افراد مبتلا به دیابت نباید هیچ مواد قندی و دارای کربوهیدرات را مصرف کنند؛ کاملا اشتباه است. البته ایجاد تعادل در تغذیه رمز سلامت این گروه است.
۲. مصرف بیش از حد انسولین و داروهای دیابت
استفاده خودسرانه از داروهای دیابت و عدم توجه به دوز‌های تجویز شده میتواند فرد را دچار هیپوگلیسمی دیابتی کند. در این صورت قند خون دچار کاهش شده و بدن واکنش نشان خواهد داد. حتی ممکن است درصورتی که پس از مصرف داروهای دیابت کمتر از حد معمول غذا بخورید یا ورزش کنید، دچار هیپوگلیسمی شوید.
استفاده بیش از حد از داروهایی همانند سولفونیل اوره، گلینید، داروهای درمان هپاتیت و… نیز میتواند احتمال کاهش بیش از حد قند خون را افزایش دهد.
۳. ورزش نامناسب و سنگین
ورزش یکی از نیازهای مدیریت سطح قند خون است. اما گاها ورزش‌های سنگین و بیش از حد توصیه شده میتواند آسیب زننده باشد و گلوکز خون را بیش از حد لازم کاهش دهد. لازم است که با شناخت ورزش‌های مناسب برای بیماران دیابتی و نکات آن، علاوه بر حفظ سلامت به تقویت بدن نیز توجه نمود.
دقت داشته باشید که حتما قبل از ورزش از وعده‌های خوراکی مناسب و سبکی استفاده کنید تا مانع افت قند خون شما شوند. در صورتی که احساس بدی کردید و متوجه علائم هیپوگلیسمی دیابتی شدید ورزش را متوقف کنید.
سایر دلایل
دلایل دیگری از جمله موارد زیر نیز میتواند عامل افت قند خون در افراد دیابتی باشد:
- بیماری‌های خاص
- مصرف نوشیدنی‌های الکلی
- افسردگی و فشارهای عصبی
- کمبودهای هورمونی
در حال حاضر نمیتوان تمامی عوامل اثرگذار بر سطح قند خون را مشخص کرد. این حالت میتواند حتی برای افراد سالم نیز بوجود بیاید.
روش‌های پیشگیری از افت سطح قند خون
با استفاده از اقدامات و رعایت نکات زیر میتوانید احتمال هیپوگلیسمی دیابتی را کاهش دهید و از آن پیشگیری کنید:
- سطح قند خون خو را به صورت مرتب بررسی نمایید
- نسبت به علائم و نشان‌های جسمی خودتان آگاه باشید
- از مصرف میان وعده‌های مناسب قافل نشوید. همیشه مقداری میوه، یا خوراکی‌خای مناسب همراه خودتان داشته باشد.
- وعده‌های غذایی مناسبی را مصرف کنید
- برای انجام ورزش‌ها نکات لازم را رعایت نمایید
- برای مصرف داروها حتما از دستور پزشک پیروی کنید
- به طور مستمر به پزشک متخصص مراجعه کنید تا دوز مناسبی از دارو منطبق با شرایط جسمی شما تجویز شود
- در صورتی که پیش از خواب میزان قند خون پایین است از وعده‌های کربوهیدراتی به عنوان شام استفاده کنید
درمان فوری هیپوگلیسمی دیابتی
در صورتی که بوجه شدید پس از تست قند خون میزان گلوکز خون شما کمتر از ۹۰ است، دچار هیپوگلیسمی شده‌اید. بنابراین باید اقدامات لازم را برای بهبود این وضعیت انجام دهید. توجه داشته باشید کهکاهش بیش از حد قند خون خطرناک است. بنابراین در برخی مواقع لازم است تا به صورت سریع و اورژانسی کاری انجام دهید و در مواقع خطر با اورژانس تماس بگیرید.
در این صورت میتوانید به فرد دچار هیپوگلیسمی دیابتی و دارای علائم کمبود قند خون ۱۵ تا ۲۰ گرم کربوهیدرات بدهید. این مواد میتواند به صورت خوراکی یا نوشیدنی باشد. برخی از مواد موثر در این زمان از جمله موارد زیر است:
- نوشانه
- آب میوه
- ژل گلوکز
- عسل
- آب نبات شیرین
۱۵ دقیقه پس از دادن مواد قندی مجددا تست بگیرید و گلوکز خون را بررسی نمایید. اگر هنوز مقدار قند خون کمتر از ۷۰ میلی گرم در دسی لیتر بود، ۱۵ تا ۰ گرم دیگر کربوهیدرات با جذب سریع به فرد بدهید. و پس از ۱۵ دقیقه مجددا قند خون را آزمایش کنید.
پس از آن یک میان وعده یا وعده غذایی مناسب داشته باشید و در صورتی که قند خون به محدوده نرمال بازگشت (۹۰ تا ۱۲۰ میلی گرم بر دسی لیتر)، با یک خوراکی سبک و سالم از افت مجدد آن جلوگیری کنید تا ذخیره گلیکوژن بدن مجدد تامین شود.
در موارد بسیار خطرناک و جدی که فرد قادر به خوردن و نوشیدن نیست حتما با اورژانس تماس بگیرید. در این هنگام نیاز به تزریق وریدی گلوکز یا گلوکاگون میباشد. به طور کلی افراد مبتلا به دیابت باید حتما یک قرص گلوکاگون برای مواقع ضروری داشته باشند تا در صورت لزوم از آن استفاده نمایند.
توجه کنید اگر فرد بیهوش است به هیچ عنوان اقدام به خوراندن غذا یا نوشیدنی نکنید!! اگر کیت گلوکاگون در دسترس ندارید، با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید.
عوارض هیپوگلیسمی
هیپوگلیسمی ممکن است برای هر فرد دیابتی اتفاق بیوفتد اما عدم مدیریت و کنترل آن نتایج نامطلوبی از جمله موارد زیر را در پی دارد:
- کمای دیابتی
- تشنج
- زوال عقلی
- مرگ
کلام آخر
در این محتوا سعی کردیم تا با بررسی علائم هیپوگلیسمی دیابتی و روش‌های کنترل و درمان آن به افراد برای مدیریت بهتر این وضعیت کمک کنیم. در صورتی که مبتلا به دیابت هستید لازم است تا به اطرافیانتان در اینباره اطلاعات کافی بدهید تا بتوانند در صورت لزوم به شما کمک کنند.
ممنون که تا انتها همراه ما بودید. لطفا نظرات و تجربیاتتان را درباره هیپوگلیسمی دیابتی با ما به اشتراک بگذارید. پیشنهاد میکنم از بخش تجهیزات پزشکی و کنترل دیابت سایت ما بازدید نمایید و سایر محتواها را از بخش مقالات و تازه‌های پزشکی پیگیری نمایید.
لیست منابع:
https://www.nhs.uk/conditions/low-blood-sugar-hypoglycaemia/
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hypoglycemia/diagnosis-treatment/drc-20373689
